پيروزي پرهزينه اقتصادهاي نوظهور در جنگ ارزي

[learninweb]

منبع: اکونومیست
یک سال پیش وزیر دارایی برزیل، گویدو مانتگا، اعلام کرد که جهان وارد یک «جنگ ارزي» شده است. او ابراز نگرانی کرد که در یک اقتصاد جهانی راكد، بدون خرج کافی برای گذران امور، کشورها به پيش خواهند تاخت و با ضعیف کردن پول رایج‌شان تلاش مي‌كنند قدری تقاضای اضافی برای خودشان به چنگ بياورند.



برای مثال دلار از آگوست 2010 تا آگوست 2011 در مقابل رئال برزیل تا 11 درصد سقوط کرد که مایه آزردگی‌خاطر تولیدکنندگان برزیلی شد. برزیل نیز، مانند دیگر اقتصادهای نوظهور، با اخذ مالیات‌هاي سنگين و انواع ديگر محدودیت‌ها بر خریدهای خارجی اوراق بهادار محلی، درصدد مقابله با اين وضعيت برآمد.
اما هجوم سرمایه خارجی که باعث نگرانی آقای مانتگا شده بود اکنون بدل به یک عقب‌نشینی آشفته شده است. از ابتدای آگوست اين هجوم بی‌رویه، نرخ مبادله ارز را در تمام اقتصادهاي نوظهور پایین کشیده است. بانک‌های مرکزی سرتاسر جهان نوظهور که بیشتر سال گذشته را نگران وضع ترقی ارز خود بودند، اکنون برای كاهش اثرات اين سقوط، در بازارها مداخله کرده‌اند. در یک جنگ ارزي که هر طرف برای به دست آوردن ابتكار عمل علیه بقیه می‌جنگد، ظاهرا این نرخ‌های مبادله ارز سقوط‌کننده به عنوان پیروزی به حساب می‌آیند.
اما آنها جنگ‌هایی پیروسی هستند. این اصطلاح از یونانیان سرچشمه گرفته ـ پیروس یک ژنرال هلندی بود که پیروزی‌هایش در مقابل روم بهای گزافی برای طرف خودش به همراه داشت.
اما یونانیان علاوه بر این، به خرابکاری‌های جدیدی نیز دست زده‌اند. در همان حال که دولت در آتن در آستانه بحران قرار دارد، سرمایه‌گذاران رفته‌رفته در مورد ارزش سرمایه دیگر دولت‌های منطقه یورو، همچنین بانک‌هایی که به آنها وام می‌دهند، به شک افتاده‌اند. ناراحتی و نارضايتي روي هم جمع شده و باعث مي‌شود سرمایه‌گذاران جهانی کمتر راغب به تحمل ریسک‌های وابسته به اقتصادهای نوظهور و ضعيف باشند.
حقيقت امر اين است كه برخي مایل به تحمل هیچ نوع ریسکی نیستند. آنها با فروختن دیگر دارایی‌ها، همچون طلا در حال جمع کردن پول نقد هستند. یک شاخص بازارهای سهام نوظهور که توسط کمپانی مورگان استنلی (MSCI) مهيا شده است، با وجود تجديد قوايي كه در 27ام سپتامبر تدارك ديده شد، از اول آگوست تا بیش از 20 درصد سقوط کرده است. نگرانی در حال حاضر این است که اوراق بهادار نیز به همين بلا دچار شوند. سرمایه‌گذارهای خارجی یک‌سوم بدهی‌های ارزی محلی عرضه‌شده توسط اندونزی، کره، مالزی، مکزیک، لهستان و ترکیه را در دست دارند. در یک کنفرانس تلفنی بانو باوجا از UBS (شرکت خدمات مالی سوئیسی) اظهار نگرانی می‌کرد که ممکن است پیشرفت‌های دل‌آشوب‌کننده در اروپا و آمریکا این سرمایه‌گذاران را به «بالا آوردن» سهامشان وا دارد.
ارزان شدن زلوتي (لهستان)، رئال (برزيل)، روپيه (هندوستان) به اقتصادهاي نوظهور كمك مي‌كند كه سهم بيشتري در مخارج جهاني داشته باشند. اما درصورت كاهش مخارج، حتي اين مساله نيز كمك چنداني نخواهد كرد. بنابرنظر دفتر تحليل سياست‌هاي اقتصادي در هلند، حجم صادرات آمريكاي لاتين و آسيا از نقطه بيشينه خود در دوره پيش از بحران، يعني يك چهارم ابتدايي سال جاري ميلادي بيشتر نبوده است و فروش خارجي محكوم به سقوطي مجدد است، زيرا آمريكا با ركود مواجه است و بازار اروپا نيز اوضاع چندان بهتري ندارد.
در يكي از تحقيقات مقدماتي در مورد مديران خريد كه هفته گذشته در HSBC (یک کمپانی بانکداری بین‌المللی و خدمات مالی که دفترمرکزی آن در لندن است) منتشر شد، يكي از شكايت‌هايي كه از توليدكنندگان چيني شنيده مي‌شد،‌ در مورد سقوط سفارش‌های صادرات بود. اين بررسي نشان داد كه توليدات نسبت به يك ماه گذشته كاهش يافته و اين به ركود بازار افزوده است. اما كو هونگ‌بين اقتصاددان چيني HSBC معتقد است كه در نيمه دوم سال نيز،‌ توليد ناخالص ملي كماكان با نرخ 5/8 تا 9 درصد در سال رشد خواهد كرد. وي همچنين افزود كه اقتصاد چين مانند گذشته به صادرات خود وابسته نيست.
معاملات بين‌المللي (صادرات منهاي واردات) کمک بسیار ناچیزی به رشد كشور در نيمه اول امسال كمك كرده است و واردات هنوز هم به قوت خود باقي است: در ماه فاجعه‌وار آگوست، چين 30 درصد بيشتر (به دلار) از سال پيش در همان دوره واردات داشته است.
اين واردات شامل سنگ‌آهن و مواد خام ديگري مي‌شود كه نهايتا براي صنعت ساخت و ساز چين به كار مي‌رود؛ صنعتي كه به يك تكيه‌گاه اصلي در رشد اقتصادي چين و در عين حال دردسر سياست‌گذاران اقتصادي این کشور تبديل شده است. براي كاهش قيمت مسکن، ‌دولت تلاش مي‌كند بنگاه معاملات ملكي را با قوانين مالي خود به قهقرا بكشاند. دولت ابتدا وام‌هاي بانكي را محدود کرد؛ حالا هم از سرمايه‌گذاري‌هاي شركت‌هاي بزرگ جلوگيري مي‌كند، اما با وجود اينكه سر انتهايي بازار ملك و املاك را نشانه گرفته،‌ دولت از مسوولان محلي استفاده مي‌كند تا خانه‌هاي ارزان قيمت بسازد. هنوز هم ساخت و ساز جريان دارد، ‌حتي با وجود اينكه سود كمتري در اين كار وجود دارد. ساخت و ساز خانه بيش از حد با سر و صدا همراه است (آغاز به كار اين پروژه‌ها 32 درصد تا پيش از آگوست افزايش يافته است). حتي با وجود اينكه با هر ابزار ممكن بر سر اين بازارها كوفته شده است.
اگر بنا باشد اقتصاد جهاني فروبپاشد، اقتصادهاي نوظهور دورنمايي دارند كه بتوانند نقش يك تعديل‌كننده را ايفا كنند. مايكل بوچانان و همكاران‌اش گلدمن ساكس محاسبه كرده‌اند كه آسياي در حال ظهور مي‌تواند منحني رشد اقتصادي را با شوك 1/5 درصدي شوكه كند، البته اگر اجازه دهند نرخ سود و مبادله‌شان در دوران بحران به كمترين ميزان برسد ‌و تعادل بودجه‌‌شان تا همان مقداري كه در سال 2009 منعطف بود، منعطف شود.
در فلسطين اشغالي، جايي كه انتظار تورم كاهش پيدا كرده ‌و نيز در برزيل كه تقريبا به صفر رسيده، ‌بانك‌هاي مركزی كاهش نرخ ارز را از همين حالا آغاز كرده‌اند، ‌حتي با وجود اينكه تورم در هردو كشور بيشتر از هدف رسمي اعلام شده است. دولت جديد تايلند نيز يك ريخت و پاش مالي را آغاز كرده كه شامل خريد مقادير زيادي برنج از روستاييان كشور مي‌شود. اين فرآيندها بسيار مفيدتر از آني از كار درآمدند كه ابتدا به نظر مي‌رسيد.
اما اقتصادهاي نوظهور ديگر، علاقه چنداني ندارند كه بازار را ترغيب كنند؛ زيرا قبلا اين راه را امتحان كرده‌اند. بانك مركزي هند هنوز هم درگير تورمي است كه پشت سر بحران جهاني به آنجا هجوم آورد. این کشور در 16 سپتامبر نيز نرخ سود را براي دوازدهمين بار در هجده ماه گذشته افزايش داد و چين نيز تازه دارد با قرض‌هاي دولتي كه ميان سال‌هاي 2009 و 2010 داشته كنار مي‌آيد. قرض‌هايي كه در مجموع دو تا سه تريليون يوآن مي‌شوند و شايد در گلوي نظام بانكي چين گير كرده باشند.
اكنون بانك‌ها را بابت بي‌قراري‌اي كه در دوره بحران به جان آنها افتاده بود، مواخذه مي‌كند. اگر دولت مركزي تصميم بگيرد كه يك بار ديگر نظامي از برانگيزش اقتصادي را دنبال كند، قطعا بانك‌ها همراهي بسيار كمي با اين تصميم خواهند داشت. حتي نبردهاي موفقيت‌آميز نيز مشكلات خود را در زمان پيروزي به جا مي‌گذارند.

منبع : روزنامه دنیای اقتصاد